သခင္ကိုယ္ေတာ္မိႈင္း (၁၈၇၆ - ၁၉၆၄) ။ Thakhin Kodaw Hmine (1876 - 1964)

သခင္ကိုယ္ေတာ္မိႈင္း (၁၈၇၆ - ၁၉၆၄) ။ Thakhin Kodaw Hmine (1876 - 1964)

သန္းဝင္းလိႈင္ - သမိုင္းတေကြ႔မွ ဆရာႀကီး သခင္ကိုယ္ေတာ္မိႈင္း

(မိုးမခ) ေမ ၂၂၊ ၂၀၁၁

 

လူထု၏ ခ်စ္ခင္ေလးစားျခင္းကို ခံယူရရိွေသာ ဆရာႀကီး သခင္ကိုယ္ေတာ္မိႈင္းသည္ ျမန္မာ့ လြတ္လပ္ေရး ႀကိဳးပမ္းမႈသမိုင္းတြင္ ရာစုေခတ္တေခတ္နီးပါးမွ် ကေလာင္ျဖင့္ တိုက္ပြဲခဲ့သည္သာမက ကိုယ္တိုင္လည္း ပါဝင္လႈပ္ရွားေဆာင္ရြက္ခဲ့သူ ျဖစ္သည္။

ထို႔ေၾကာင့္ ‘သခင္ကိုယ္ေတာ္မိႈင္းဋီကာ’ စာအုပ္ကိုျပဳစုခဲ့ေသာ ဆရာေဇာ္ဂ်ီက “အိႏၵိယ လြတ္လပ္ေရးကို ‘ေန႐ူး’ သည္ ေလာေလာဆယ္အားျဖင့္ ယူေပးခဲ့သည္မွာ မွန္၏။ သို႔ရာတြင္ တိုင္းျပည္၏ ဆႏၵအင္အားကို ‘တဂိုး’ က စည္း႐ုံးေပးႏိုင္ခဲ့ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ တ႐ုတ္ျပည္သစ္ ထူေထာင္ေရးကို ‘ေမာ္စီတုန္း’ သည္ ေလာေလာဆယ္အားျဖင့္ ယူေပးခဲ့သည္မွာ မွန္၏။ သို႔ရာတြင္ တိုင္းျပည္၏ ဆႏၵအင္အားကို ‘လူရႊန္း’ က စည္း႐ံုးေပးခဲ့ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ထိုနည္းတူစြာ ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးကို ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းသည္ ေလာေလာဆယ္ယူေပးခဲ့သည္မွာ မွန္၏။ သို႔ရာတြင္ တိုင္းျပည္၏ ဆႏၵအင္အားကို ဆရာႀကီး သခင္ကိုယ္ေတာ္မိႈင္းက စည္း႐ံုးေပးခဲ့ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္ဟု ယူဆပါသတည္း” ဟူ၍ ေရးသားေဖာ္ျပထားေလသည္။

ဤအထိ ဆရာႀကီး သခင္ကိုယ္ေတာ္မိႈင္း၏ စာေပတို႔သည္ အစြမ္းထက္ခဲ့သည္။ ေက်းဇူးႀကီးမားခဲ့သည္။ မွန္ေပသည္။ ေလာကအျမင္အၾကားတို႔ျဖင့္ၿပီးေသာ အႏုပညာလက္ရာ မွန္သမွ်သည္ ႏွစ္သက္ျခင္းပီတိႏွင့္တကြ ေလာကအျမင္တို႔ကိုပါ ေပးတတ္သည္ဟု ဆိုၾကေလသည္။ ဆရာႀကီး၏စာမ်ားကို ဖတ္႐ႈသူတိုင္းသည္ ႏွစ္သက္ျခင္းပီတိကိုျဖစ္ခဲ့သည္သာမက ပတ္ဝန္းက်င္ ေလာကကို ျမင္တတ္၊ ၾကားတတ္ခ်င္ေသာဆႏၵ တိုးလာသည္ကို သတိျပဳမိသည္။ 

ျမန္္မာ့လြတ္လပ္ေရးႀကိဳးပမ္းမႈတြင္ ဆရာႀကီး၏စာမ်ားသည္ ျမန္မာစာေပဘက္မွေန၍ ႀကီးစြာေသာ အေထာက္အပံ့ကို ေပးခဲ့သည္။ ဆရာႀကီး၏ ဇာတိမာန္ကဗ်ာမ်ားသည္ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေလးခ်ဳိးရွည္ႀကီးမ်ားျဖစ္၍ ထိုကဗ်ာမ်ားကို ဆရာႀကီး၏ မွာေတာ္ပံုမ်ား၌လည္းေကာင္း၊ ေဆာင္းပါး ေပါင္းခ်ဳပ္၌လည္းေကာင္း၊ ေဒါင္းဋီကာ၊ ေမ်ာက္ဋီကာ၊ ေမ်ာက္ဂဏိၭ၊ ဘြိဳင္းေကာက္ဋီကာ၊ ေခြးဋီကာ၊ ေခြးဂဏိၭမ်ား၌လည္းေကာင္း ဖတ္႐ႈႏိုင္ေပသည္။

ဆရာႀကီး သခင္ကိုယ္ေတာ္မိႈင္းသည္ ထိုစဥ္က ထိုကဗ်ာမ်ားမွတဆင့္ ျမန္မာရာဇဝင္ႏွင့္ ျမန္မာစာေပယဥ္ေက်းမႈတို႔ကို ေမ့လုမတတ္ စည္းကမ္းပ်က္ေနၾကေသာ ျမန္မာတို႔၏စိတ္ဓာတ္ အညံ့အဖ်င္းမ်ားကို ပကတိ အဆင္းအေရာင္ႏွင့္ ျပည့္စံုလာေစရန္ ျမန္မာမင္းေကာင္းမင္းျမတ္တို႔၏ အေၾကာင္းကိုလည္းေကာင္း၊ ျမန္မာရာဇဝင္ အျဖစ္အပ်က္မ်ားကိုလည္းေကာင္း၊ ျမန္မာစာေပ ယဥ္ေက်းမႈအေၾကာင္းကိုလည္းေကာင္း၊ လြတ္ဆြတ္ဖြယ္၊ ၾကည္ညိဳဖြယ္၊ အားတက္ဖြယ္ျဖစ္ေအာင္ ျမန္မာလူထု နားလည္ႏိုင္ေသာ နည္းပရိယာယ္ျဖင့္ ၾကံေဆာင္ႏိႈးေဆာ္ေပးခဲ့သည္။ ဆရာႀကီး၏ ကဗ်ာမ်ားသည္ ပညာဂုဏ္ကိုေဖာ္လို၍ ဟိတ္တလံုးဟန္တလံုးႏွင့္ ဖြဲ႔ဆိုေသာကဗ်ာမ်ဳိး မဟုတ္။ ၾကည္လင္ေသာေစတနာျဖင့္ သက္သက္သာသာ နာစခ်င့္ဖြယ္ျဖစ္ေအာင္ ဖြဲ႔ဆိုေသာကဗ်ာမ်ဳိးျဖစ္သည္။

ဆရာႀကီး၏ စာေပႏွင့္ဘဝခရီးစဥ္သည္ ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးႀကိဳးပမ္းမႈ၏ ခရီးစဥ္ႏွင့္ တေျပးတည္းျဖစ္ခဲ့သည္။ သို႔ကလို လူထုအား ဝံသာႏုစိတ္ဓာတ္ ျမင့္မားေစေရးအတြက္ ေရွ႕ေဆာင္လမ္းျပခဲ့ေသာ မ်ဳိးခ်စ္စာဆိုေတာ္ႀကီး ဆရာႀကီး သခင္ကိုယ္ေတာ္မိႈင္းကို ျပည္ခ႐ိုင္၊ ေရႊေတာင္ၿမိဳ႕နယ္၊ ဝါးလည္ရြာ၌ အမိ ေဒၚအုန္း၊ အဖ ဦးစံဒြန္းတို႕မွ ၁၈၇၆ ခုႏွစ္ မတ္လ ၂၃ ရက္ေန႔တြင္ ဖြားျမင္ခဲ့သည္။ ေမြးခ်င္း ငါးေယာက္အနက္ ဒုတိယေျမာက္ ျဖစ္သည္။ အမည္ရင္းမွာ ေမာင္လြမ္းေမာင္ ျဖစ္သည္။ ငယ္စဥ္ကပင္ ဉာဏ္ထက္ျမက္သည္ဟု ဆိုေလသည္။ ဆရာႀကီး၏ ကံ့ကူလက္လွည့္ဆရာမွာ ျမန္မာစာေပသမိုင္းတြင္ ေနလပမာ ထင္ရွားလွေသာ ေရႊေတာင္ က်ီးသဲေလးထပ္ ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီး (ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၁၇၈-၁၂၅၆) ျဖစ္သည္။

ထို႔ေနာက္ သီေပါမင္းလက္ထက္ မႏၱေလးေနျပည္ေတာ္ ျမေတာင္ေက်ာင္းတိုက္၌ ပညာ ဆက္လက္သင္ယူသည္။ ဆရာႀကီး၏ အသက္ ၁၀ ႏွစ္၊ ၁၈၈၅ ခုႏွစ္ ႏိုဝင္ဘာ ၂၉ ရက္ေန႔တြင္ ထူးျခားလွေသာ အျခင္းအရာတခုကို သိျမင္ခဲ့ရေလသည္။ ထိုအျခင္းအရာကား အဂၤလိပ္လက္သို႔ အရွင္ ႏွစ္ပါး လုိက္ပါသြားရသည့္ ပါေတာ္မူျမင္ကြင္းပင္တည္း။ ပါေတာ္မူျမင္ကြင္းေၾကာင့္ ျပည္သူတရပ္လံုး ယူက်ဳံးမရျဖစ္ခဲ့ရသည္ကို ေတြ႔ျမင္မိကာ ထိတ္လန္႔ပူပန္၍ မခံခ်င္စိတ္၊ ဇာတိမာန္စိတ္တို႔ ဆရာႀကီးရင္ထဲ၌ ျဖစ္ေပၚလာခဲ့ေလသည္။ ယင္းႏွင့္ပတ္သတ္၍ ဆရာသိန္းေဖျမင့္ က ၁၉၃၇ ခုႏွစ္က ေရးသားထုတ္ေဝေသာ သူ၏ “သခင္ကိုယ္ေတာ္မိႈင္း အမည္ခံ ဆရာလြန္း၏ အတၳဳပၸတၱိ” ၌ _

“ျမေတာင္တိုက္ေက်ာင္းႀကီးတေက်ာင္းရိွ ကျပင္၏လက္ရန္းေပၚတြင္ လူေခ်ာေခ်ာဆယ္ ႏွစ္သားအရြယ္တေယာက္ ထိုင္ေနေလ၏။ သူသည္ ေသွ်ာင္ေပစူးကေလးကို က်စ္ေနေအာင္ ထံုးလ်က္ထား၏။ တ႐ုတ္တိုက္ပံုအက်ႌ၊ ေတာင္ရွည္ပုဆိုးကေလး ဝတ္ထား၏။ ထိုသူကေလးသည္ သီေပါမင္းပါသြားသည္ကိုျမင္လွ်င္ ငိုရွာေလသည္။ ဝမ္းထဲ၌ လိႈက္လိႈက္ႏွင့္ ပူေနေတာ့၏။ အဖိုးမ်ားစြာ ထိုက္တန္ေသာ အရာကေလးတခု ေပ်ာက္သြားသည္ဟု ထင္ရွာေလ၏။ ထိုသူငယ္သည္ အသက္ငယ္ေသးေသာ္လည္း (အင္း … ငါတို႔တမ်ဳိးလံုး လူမ်ဳိးျခားကၽြန္ျဖစ္ၿပီ) ဟုသိကာ မခ်ိမဆံ့ ျဖစ္ေနေလ၏။ ေနာက္ ဘုရင္သည္ ေဂါဝိန္ဆိပ္ဆင္းေသာအခါ ေက်ာင္းဦးဘုရားသို႔ ထိုသူငယ္သည္ သြားေလ၏။ ဘုရားကို ႐ိုေသစြာကန္ေတာ့ၿပီး (တပည့္ေတာ္ကား ကမာၻပ်က္ခါနီးမွ လူျဖစ္ရပါသည္။ ယခုတပည့္ေတာ္တို႔လူမ်ဳိးသည္ ကၽြန္ျဖစ္ခဲ့ပါၿပီ။ ေနာက္ ျဖစ္ေလရာဘဝ၌ ဘုရာ့ တပည့္ေတာ္သည္ ကၽြန္လူမ်ဳိး၌ မျဖစ္ရပါေစႏွင့္ ဘုရား) ဟု ဆုေတာင္းေလ၏” ဟု ဆိုခဲ့ေလသည္။

`မႏၱေလးတြင္ ထီးနန္းကြယ္ေပ်ာက္သည့္အခါမွစ၍ ဆရာႀကီးသည္ ျမေတာင္ေက်ာင္း၌ အတည္တက်မေနေတာ့ဘဲ ေခ်ာင္းဦး၊ အလံု၊ မံုရြာ၊ ေၾကးမံု၊ ဘုတလင္ စေသာအရပ္မ်ားသို႔ ကိုရင္ဘဝျဖင့္ လွည့္လည္၍ စာသင္ျပန္ေလသည္။ ထိုအခါကပင္ ေမတၱာစာ၊ မွတ္တမ္းတို႔ကို ေရးစျပဳသည္ဟု ဆိုေလသည္။ ဤသို႔ အလံု၊ မံုရြာ စသည္တို႔၌တလွည့္၊ မႏၱေလး၌တလွည့္ စာသင္ရင္း ခရီးလွည့္လည္ရင္းပင္ ဆရာႀကီး အသက္ ၁၉ ႏွစ္အရြယ္သို႔ေရာက္လာရာ အဖ ဦးစံဒြန္းသည္ ၁၈၉၄ ခုႏွစ္တြင္ ကြယ္လြန္ခဲ့ေလသည္။

ဤတြင္ ဆရာႀကီးသည္ ရန္ကုန္သို႔ ေျခဦးလွည့္ရေလေတာ့သည္။ ဆရာႀကီးသည္ တသက္လံုး ရဟန္းျပဳေနထိုင္ရန္ ရည္မွန္းထားေသာ္လည္း ခိုကိုးရာမဲ့ျဖစ္ေသာ မိခင္ႀကီးကို လုပ္ေကၽြးသမႈျပဳရန္ လူထြက္ခဲ့ေလသည္။ ထို႔ေနာက္ ေမာ္လၿမိဳင္ဆင္း၌ အလုပ္ရွာခဲ့ေလသည္။ ထိုအခါမွစ၍ အသက္ ၁၉ ႏွစ္အရြယ္အထိ သင္ၾကားခဲ့ေသာ ပညာႏွင့္တကြ မႏၱေလး၊ အလံု၊ မံုရြာတို႔၌ ၾကားျမင္ေတြ႔ၾကံဳခဲ့ေသာ သုတ၊ ဒိဌ၊ မုတ တို႔ကို ျပန္လည္သံုးသပ္၍ ကေလာင္ကိုင္ခဲ့ေလသည္။ ေနာင္ ေရးလတၱံ႔ေသာ စာေပ အစုစုသည္ ဆရာႀကီး အသက္ ၁၉ ႏွစ္အရြယ္အထိ အညာေဒသ၌ စုေဆာင္းသိမ္းဆည္းခဲ့ေသာ ပညာႏွင့္တကြ အၾကားအျမင္ဗဟုသုတ၊ ကိုယ္ေတြ႔မုတတို႔၏ ေၾကးမံုပင္ျဖစ္ေလသည္။ ေမာ္လၿမိဳင္ၿမိဳ႕ရိွ ‘ျမန္မာတိုင္း’ သတင္းစာတြင္ ပ႑ိတေလး အမည္ျဖင့္ ကဗ်ာမ်ား၊ ေဆာင္းပါးမ်ား ေရးသားခဲ့သည္။

ေမာ္လၿမိဳင္မွတဖန္ ၁၉၀၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕သို႔ ေရာက္ခဲ့သည္။ ဆရာႀကီးသည္ ေရွးဦးစြာ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ဆူးေလဘုရားလမ္းအနီး ၃၁ လမ္းရိွ ဇမၺဴ႕က်က္သေရ စာပံုႏိွပ္တို္က္၌ အလုပ္ရသည္။ အလုပ္မွာ ပထမ စာစီအလုပ္ျဖစ္သည္။ ထိုမွတစတစ စာျပင္အယ္ဒီတာ ျဖစ္လာသည္။ ဇမၺဴ႕က်က္သေရ၌ အလုပ္လုပ္ေနစဥ္ ဆရာႀကီးသည္ တဖက္မွႀကိဳးစား၍ ကေလာင္စမ္းစျပဳေနသည္ ဟုဆိုေလသည္။ 

ထိုေခတ္မွာ ဇာတ္ပြဲမ်ားေခတ္စားေသာ ေခတ္ျဖစ္သည္။ ဇာတ္ပြဲမ်ားကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ဇာတ္ကရန္ျပဇာတ္မ်ား ေခတ္စားေနသည္။ ၂ ပဲတန္ ျပဇာတ္စာအုပ္မ်ား ပလူပ်ံသကဲ့သို႔ ေပၚထြက္ေန၏။ ျပဇာတ္မ်ားကိုလည္း ထုတ္ေဝသူတို႔က သြက္လက္စြာ ႐ိုက္ႏွိပ္ ေရာင္းခ်ေနသလို၊ ျပဇာတ္ေရးဆရာတို႔လည္း ဝင္ေငြလမ္းေျဖာင့္ေနသည္။ ဉာဏ္ပူေဇာ္ခမွာ စာမ်က္ႏွာ ၈၀ ေက်ာ္သာရိွသည့္ ျပဇာတ္တထုပ္အတြက္ ၁၅ က်ပ္၊ ၂၀ က်ပ္သာ ျဖစ္သည္။ ဆရာႀကီးသည္ ေမာင္လြမ္း ကေလာင္အမည္ျဖင့္ ျပဇာတ္မ်ားေရးခဲ့ရာ စုစုေပါင္းပုဒ္ေရ ၈၀ ေက်ာ္ရိွသည္ဟု သိရသည္။ ဆရာႀကီးအဖို႔ ျပဇာတ္တထုပ္ကို ႏွစ္ညခန္႔သာေရးရသျဖင့္ ျပဇာတ္အမ်ားအျပား ေရးႏိုင္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ ဆရာႀကီး၏ ျပဇာတ္မ်ားကို ႐ုပ္ေသးဦးဖူးညိဳ၊ ဇာတ္မင္းသားႀကီး စိန္ကတံုး၊ ေယာက္်ားမင္းသမီး မယ္ေအာင္ဗလ၊ ဂရိတ္ဦးဖိုးစိန္တို႔က ခင္းက်င္းျပသၾကသည္ဟု ဆိုသည္။ ဆရာႀကီးေရးခဲ့ေသာ ျပဇာတ္မ်ားအနက္ “ေရႊတိဂံုဘုရား အထူးက်ားဖူးေရာက္ျခင္း” ျပဇာတ္သည္ အေရာင္းရဆံုး ျဖစ္သည္။ အမွန္တကယ္ပင္ ၁၉၀၃ ခုႏွစ္ မတ္လ ၂ ရက္ေန႔တြင္ ေရႊတိဂံုေစတီေတာ္ အဂၤါေထာင့္သို႕ က်ားတေကာင္ တက္ေရာက္ခဲ့သျဖင့္ သက္ဆိုင္ရာ အာဏာပိုင္တို႔က ေသနတ္ျဖင့္ ပစ္ခတ္ခဲ့ရသည္။

သို႔ေသာ္ ျပဇာတ္ေရးရာတြင္ ဆရာသမားမ်ား၏ ဂုဏ္သိကၡာကိုထိခိုက္မွာစိုး၍ နာမည္ရင္းျဖင့္ မေရးဘဲ ‘ေရႊေတာင္ ေမာင္လြမ္း’ ဟူေသာအမည္ျဖင့္ ေရးသားေလသည္။

ဦးေမာင္ေမာင္စ၊ ေဒၚမမေလးတို႔ပိုင္ ဇမၺဴ႕က်က္သေရ စာပံုႏိွပ္တိုက္၌ စာျပင္ဆရာ လုပ္ေနစဥ္မွာပင္ တုိက္ရွင္မ်ားက ၁၉၀၃ ခုႏွစ္တြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၊ ၾကည့္ျမင္တိုင္ ငါးေၾကာ္ဖုိရပ္ေန ဆန္စပါးပြဲစား ဦးႏု၊ ေဒၚႏွင္းတို႔၏သမီး ေဒၚရွင္ႏွင့္ အိမ္ေထာင္ခ်၍ေပးေလသည္။

ဇမၺဴ႕က်က္သေရ စာပံုႏိွပ္တို္က္ကို အစုစပ္လီမိတက္ သတင္းစာလုပ္လိုက္ၿပီးေနာက္မၾကာမီ ပုဏၰားဦးဘေဘ ဆိုသူပိုင္ ျဖစ္သြားေလသည္။ လုပ္ငန္းတုိးတက္မႈလည္း မရိွ၊ လခလည္း မမွန္၊ ဆရင္းမ်ားလည္း မရိွေတာ့သျဖင့္ ထုိတိုက္မွထြက္ကာ ‘ရန္ကုန္တိုင္း သတင္းစာ’ သို႔ ေျပာင္းေရႊ႕ လုပ္ကိုင္သည္။ ထိုတိုက္တြင္ ဆရာလြန္းက ျမန္မာစာအယ္ဒီတာ လုပ္ရသည္။ ထိုစဥ္က ဆရာႀကီးသည္ စာေတာ္ျပန္ အလုပ္ရေသာ္လည္း ျငင္းပယ္ခဲ့ေလသည္။ ရန္ကုန္တုိင္း သတင္းစာလုပ္ငန္းလည္း အေျခအေန မဟန္ျဖစ္လာေသာအခါ ေမာ္လၿမိဳင္သို႔ ျပန္လည္ ေျပာင္းေရႊ႕ကာ ‘ျမန္မာတုိင္း သတင္းစာ’ အယ္ဒီတာလုပ္သည္။ တဖက္မွလည္း ‘ပ႑ိတကေလး’၊ ‘ေမာင္သမာဓိ’ ကေလာင္ခြဲမ်ားျဖင့္ ေဆာင္းပါးမ်ား ေရးသည္။ ထိုအခ်ိန္အထိ ဆရာႀကီး၏ ကေလာင္သည္ ႏိုင္ငံေရးဘက္သို႔ မ်က္ႏွာမမူေသးေခ်။

ျမန္မာတိုင္းသတင္းစာ အယ္ဒီတာအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ေနရင္းမွ ၁၉၀၅ ခုႏွစ္တြင္ ‘ေမာ္လၿမိဳင္ ရာဇဝင္’ ဝတၳဳကို ေရႊေတာင္ေမာင္လြမ္း အမည္ျဖင့္ ေရးသားထုတ္ေဝခဲ့ေလသည္။ ၁၉၀၆ ခုႏွစ္တြင္ ‘ကဗ်ာသာရမၪၨဴက်မ္း’ႏွင့္ ‘ပရမတၳသံစိပ္အေျဖက်မ္း’ ဒုတိယတြဲကို ဆရာလြမ္း အမည္ျဖင့္ ေရးသားသည္။ ၁၉၀၇ ခုႏွစ္တြင္ ‘ေမာ္လၿမိဳင္နတ္လမ္းၫႊန္’ ကို ထူးထူးျခားျခား မိန္းမ နာမည္ ‘မေစာၫြန္႔’ ဟူေသာ ကေလာင္အမည္ျဖင့္ ေရးသားခဲ့သည္။ ျမန္မာတိုင္းသတင္းစာ ရပ္နားသြားေသာအခါ ဟသၤာတၿမိဳ႕ အမရဝတီ ပံုႏိွပ္တိုက္သို႔ေျပာင္းေရႊ႕၍ စာျပဳ၊ စာျပင္၊ အယ္ဒီတာ အျဖစ္ ေခတၱဝင္ေရာက္လုပ္ကိုင္သည္။ ထုိ႔ေနာက္ ဇနီး မမာသျဖင့္ ေရႊေတာင္ၿမိဳ႕သို႔ ေခတၱျပန္ေနသည္။

၁၉၁၁ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လ ၄ ရက္ေန႔တြင္ ဦးဘေဘ၊ ဦးလွေဖ၊ ဦးဘကေလးတို႔ သူရိယ သတင္းစာကို စတင္တည္ေထာင္ထုတ္ေဝၾကရာ ဆရာႀကီးကို ေခၚယူသျဖင့္ ဝင္ေရာက္ လုပ္ကိုင္ေလသည္။ ဆရာႀကီးသည္ သူရိယ သတင္းစာတုိက္တြင္ ၁၉၂၁ ခုႏွစ္ေလာက္အထိ ျမန္မာစာဘက္ဆိုင္ရာ အယ္ဒီတာအျဖစ္ျဖင့္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ေသးသည္။ ထိုအခါမွစ၍ ဆရာႀကီး၏ ကိန္းေအာင္းေနခဲ့ေသာ ဇာတိမာန္မ်ား ရွင္သန္ႀကီးထြားလာကာ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရး ဝံသာႏု စာေပမ်ား ေရးသားခဲ့ေလသည္။ ထုိသို႔ေရးသားေနစဥ္ ႏိုင္ငံေရးေလာကသို႔ ေရာက္မွန္းမသိ ေရာက္သြားေလသည္။ 

ဆရာႀကီးသည္ သူရိယမဂၢဇင္းတြင္ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ ပညာေရး အစရိွသည့္ အေရးမ်ားႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ ႏိုင္ငံေရး႐ုပ္ေျပာင္ ဆံုးမခန္း၌ ေလးခ်ဳိးမ်ား ေရးေလသည္။ ၿဗိတိသွ်အင္ပါယာအတြင္း ‘ဟုမၼ႐ူး’ (Home Rule) ေခၚ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးရမႈ၌ စိတ္ဝင္စားလာ၍ ျမန္မာျပည္အတြက္ အလြန္ဝမ္းေျမာက္ခဲ့ေလသည္။ ၿဗိတိသွ်တို႔သည္ ျမန္မာျပည္အား ‘ဟုမၼ႐ူး’ ေပးလိမ့္မည္ဟုလည္း ယံုၾကည္ခဲ့ေလသည္။ ပထမကမာၻစစ္ႀကီးအၿပီးတြင္ ဦးဘေဖ၊ ဦးပု၊ ဦးထြန္းရိွန္တို႔ ႏိုင္ငံကိုယ္စားလွယ္အျဖစ္ ‘ဟုမၼ႐ူး’ ရမႈအတြက္ ဘိလပ္သို႔သြားၾကေသာအခါ ဆရာႀကီးသည္ ေဒါင္းဋီကာကို ဝမ္းသာအားရ ေအာက္ပါအတိုင္း ေရးဖြဲ႕ခဲ့ေလသည္။

“ေဩာ္ … ေျပအမႈေပမို႔၊ ေငြခ႐ုငယ္ႏွင့္ ေဇယ်တုပါကြဲ႔၊ သေျပႏုခ်ိန္တင္ရန္ပန္းေတြကလည္း မ်ားလိုက္ပါဘိသႏွင့္၊ ေဖ-ပု-ရိွန္ အဂၤလန္နန္းေျမသြား၊ တို႔မွာျဖင့္အားေျမာက္ဖြယ္၊ ၾကံလြယ္ဖန္လြယ္ႏွင့္၊ အႏၱရာယ္ရန္စြယ္ေမာင္းတဲ့ျပင္၊ ျမန္နယ္ကိုျပန္လြယ္ေၾကာင္းေဘြ၊ ဆုေတာင္းကာ ပတၳနာဆင္တဲ့ျပင္” ဟူ၍ ေရးသားခဲ့ေလသည္။

ထိုအခါက ဆရာႀကီး၏စိတ္တြင္ ဇာတိမာန္မ်ားလည္း တက္ႂကြေနသည္။ ၿဗိတိသွ်အစိုးရကိုလည္း ကိုးစားလ်က္ပင္ ရိွေသးသည္။ သို႔ရာတြင္ ၿဗိတိသွ်တို႔က ျမန္မာျပည္အား ဟုမၼ႐ူး မေပးေသးဘဲ လက္လီစိတ္ကာ ဒိုင္အာခီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို ၁၉၂၃ တြင္ အတင္းထိုးေပးလုိက္ေသာအခါ ၿဗိတိသွ်အစိုးရကို ဆရာႀကီးသည္ အၾကည္ညိဳပ်က္ကာ ဇာတိမာန္လည္း ျပင္းထန္လာေလသည္။

ဆရာႀကီး၏စိတ္ထဲ၌ ဇာတိမာန္ျပင္းထန္လာျခင္း၏ အျခားအေၾကာင္းရင္းတခုမွာလည္း ၁၉၂၀ ျပည့္ႏွစ္ ဒီဇင္ဘာ ၅ ရက္ေန႔ကျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ပထမသပိတ္ျဖစ္ေလသည္။ ထိုႏွစ္တြင္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းသားမ်ားသာမက နယ္ရိွ အထက္တန္း၊ အလယ္တန္း ေက်ာင္းသားမ်ားပါ ၿဗိတိသွ်အစိုးရ ေရးဆြဲေသာ ယူနီဗာစီတီ အက္ဥပေဒကို ေတာ္လွန္ကာ ေက်ာင္းသားမ်ားက သပိတ္ေမွာက္ၾကေလသည္။ ဆရာႀကီးသည္ ေက်ာင္းသားသပိတ္အား ယူနီဗာစီတီ ဘြိဳင္းေကာက္ေလးခ်ဳိးႀကီးျဖင့္ ေထာက္ခံအားေပး ေရးသားခဲ့သည္။

ထို႔ေနာက္ အမ်ဳိးသားပညာေရးေကာင္စီကိုဖြဲ႔စည္းကာ ရန္ကုန္ ဗဟန္းရပ္တြင္ စင္ၿပိဳင္ ေနရွင္နယ္ ေခၚ အမ်ဳိးသားေကာလိပ္ေက်ာင္းကို ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္။ အနယ္နယ္တြင္လည္း စင္ၿပိဳင္ အမ်ဳိးသားေက်ာင္းမ်ားကို ဖြင့္လွစ္ခဲ့ေလသည္။ ေက်ာင္းသားမ်ား စိတ္ဓာတ္တက္ႂကြသည္ကို ျမင္ရေသာအခါ ဆရာႀကီးသည္ ျမန္မာျပည္၏ေနာင္ေရးအတြက္ အားတက္၍ လူငယ္မ်ား၏ သတၱိဗ်တၱိကို ယံုၾကည္ကိုးစားလာေလသည္။

ထိုအခါက ၿဗိတိသွ်အစိုးရ၏ ေက်ာင္းမ်ား၌ မင္းတိုင္းေၾကသာ သင္ၾကားေပးေသာ ျမန္မာစာေပႏွင့္ ျမန္မာရာဇဝင္တို႔ကို ေနရွင္နယ္ေကာလိပ္ႏွင့္ ေနရွင္နယ္ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ထိထိေရာက္ေရာက္ သင္ျပစျပဳေလသည္။ ၁၉၂၁ ခုႏွစ္တြင္ ေနရွင္နယ္ေကာလိပ္ေက်ာင္း၌ ျမန္မာစာေပႏွင့္ ျမန္မာရာဇဝင္ကို ပို႔ခ်ေပးရန္ ဆရာႀကီးအား ေတာင္းပန္ေခၚပင့္ေသာအခါ ဆရာႀကီးသည္ လစာပံုမွန္ရေနေသာ သူရိယမွအလုပ္ထြက္၍ ေငြေၾကးအားျဖင့္ မေရရာေသာ အမ်ဳိးသားေကာလိပ္ ဆရာဘဝသို႔လုပ္ကိုင္ရန္ ေက်ာင္းသားမ်ားေနာက္သို႔ ေကာက္ေကာက္ပါ လုိက္သြားေလသည္။ ဤသည္ကား ဆရာႀကီး၏ အနစ္နာခံ ကုိယ္က်ဳိးစြန္႔မႈပင္ျဖစ္သည္။

ထိုအခ်ိန္တြင္ ဆရာႀကီး ေရးသားခဲ့ေသာ ေကသာသီရိ နန္းတြင္းဇာတ္ေတာ္ႀကီး၊ ဓမၼေစတီမင္း ဝတၱဳ၊ ေဒါင္းဋီကာတို႔သည္ တႏိုင္ငံလံုး ပဲ့တင္ထပ္လာသည္။ ဆရာႀကီး၏အမည္သည္လည္း အေက်ာ္ေဇယ် ျဖစ္လာသည္။

ဤတြင္ နယ္ခ်ဲ႕အစိုးရက ဆရာႀကီးအား ရန္ကုန္တကၠသိုလ္တြင္ ျမန္မာစာနည္းျပရာထူးကို ေပးအပ္ရန္ ကမ္းလွမ္းခဲ့သည္။ ဆရာႀကီးက နယ္ခ်ဲ႕၏အေစအပါးအလုပ္ကို မလုပ္လိုဟုေျပာကာ ျငင္းပယ္ခဲ့သည္။ အဂၢမဟာပ႑ိတဘြဲ႔မွာ ထိုေခတ္က အလြန္ရႏိုင္ခဲေသာဘြဲ႔ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ဆရာႀကီးသည္ နယ္ခ်ဲ႕ေပးေသာဘြဲ႔ကို လက္မခံခဲ့ေပ။ “ပကာသနေတြ ဆရာ မလိုခ်င္ပါဘူး၊ ကိုယ့္အရွင္ ကိုယ့္ဘုရင္ မဟုတ္ဘဲ ႏိုင္ငံျခားသားေတြ ေျမႇာက္စားျခင္း၊ အသိအမွတ္ျပဳျခင္း၊ ဂုဏ္ျပဳျခင္းကို ဂုဏ္အစစ္လို႔ သေဘာမပိုက္ဘူး။ ဆရာ ဒီလိုဂုဏ္မ်ဳိးကို မလိုခ်င္ပါဘူးကြယ္” ဟု ေျဖဆိုကာျငင္းဆန္ခဲ့ေၾကာင္း ဆရာသိန္းေဖျမင့္က သူ၏ “ဆရာလြန္း အတၳဳပၸတၱိ” ၌ ေရးသားထားေလသည္။

ထို႔ျပင္ ၁၉၂၂ ခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီလ ၂ ရက္ေန႔မွ ၁၀ ရက္ေန႔အထိ ၿဗိတိသွ်အိမ္ေရွ႕စံ ေဝလမင္းသား (ေနာင္ နန္းစြန္႔ဘုရင္ အဌမေျမာက္ အက္ဒဝပ္ဘုရင္ျဖစ္လာသူ) ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ လာေရာက္လည္ပတ္ရာ ျမန္မာအစိုးရအရာရိွ ဦးေမေအာင္က ေဝလမင္းသားအား ခ်ီးက်ဴးဂုဏ္ျပဳသည့္ ရတု ေရးေပးပါက ဉာဏ္ပူေဇာ္ခ ၁၀၀၀ က်ပ္ေပးမည့္အေၾကာင္း ေျပာၾကားရာ “ျမန္မာႏိုင္ငံကို ကၽြန္ျပဳသည့္ အဂၤလိပ္ဘုရင္မ၏ေျမးကို ခ်ီးက်ဴးသည့္စာ မေရးလို” ဟုေျပာကာ ျငင္းပယ္ခဲ့ေလသည္။

၁၉၂၂ တြင္ ပေရာ္ဖက္ဆာ ဆရာလြန္းအမည္ျဖင့္ ေရးသားေသာ ‘မွန္နန္းရာဇဝင္ေတာ္ခ်ဳပ္’ ႏွင့္ ‘မွန္နန္းရာဇဝင္ေတာ္သစ္’ ကို ေရးသားထုတ္ေဝေလသည္။

ဆရာႀကီး သခင္ကိုယ္ေတာ္မိႈင္းသည္ တပည့္ရင္း ဒီးဒုတ္ဦးဘခ်ဳိႏွင့္အတူ ဗဟန္းအမ်ဳိးသား ေကာလိပ္ပ်က္သည့္ ၁၉၂၂ ခုႏွစ္အထိ ဆင္းရဲခ်ဳိ႕တဲ့စြာ ထမ္းရြက္ခဲ့ေလသည္။ ထို႔ေနာက္ ဗဟန္း ေကာလိပ္ပ်က္ေသာအခါ ဒဂံုမဂၢဇင္း၊ ဓူဝံမဂၢဇင္းတို႔တြင္ အယ္ဒီတာအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္သည္။ ဒိုင္အာခီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးေခတ္ (၁၉၂၃-၃၇) တြင္ ျပည္သူအမ်ားစု၏ဆႏၵႏွင့္ ဆန္႔က်င္ေသာ တပည့္ မိတ္ေဆြရင္း ဦးဘေဘ ဦးေဆာင္သည့္ ၂၁ ဦး ပါတီဝင္မ်ားကိုရည္႐ြယ္ကာ ‘ေခြးဋီကာ’ ေဆာင္းပါးမ်ား ကို ေရးသားခဲ့သည္။

ဆရာႀကီး အသက္ ၅၉ ႏွစ္အ႐ြယ္ ၁၉၃၄ ခုႏွစ္တြင္ ေရနံေခ်ာင္း၌က်င္းပေသာ ပထမဆံုးေသာ တို႔ဗမာအစည္းအ႐ံုး ညီလာခံသဘင္ႀကီး ေပၚေပါက္လာသည္။ ထိုညီလာခံႀကီးတြင္ ေရွ႕တန္းမွ မားမားမတ္မတ္ရပ္ကာ ကိုယ္ထိလက္ေရာက္ ပါဝင္ပါေတာ့သည္။ ထိုညီလာခံႀကီးမွာပင္ ဆရာႀကီးသည္ သခင္ကိုယ္ေတာ္မိႈင္း ဘြဲ႔အမည္ခံကာ ျမန္မာျပည္တဝန္း ႏိုင္ငံေရးတရားေဟာခဲ့သည္။ ယင္းသို႔လုပ္ေဆာင္မႈေၾကာင့္ နယ္ခ်ဲ႕အစိုးရက ဆရာႀကီးအား ရန္သူေတာ္နံပါတ္တစ္ အျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့သည္။ နယ္ခ်ဲ႕အစိုးရ၏ ရန္သူေတာ္စာရင္းအရ နံပါတ္ႏွစ္မွာ သခင္ဗဟိန္း၊ ေလးမွာ သခင္ ေက်ာ္စိတ္၊ ငါးမွာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း၊ ကိုးမွာ သခင္စိုး၊ ၁၂ မွာ သခင္သန္းထြန္း၊ ၁၇ မွာ သခင္ႏုျဖစ္ သည္။

ဆရာႀကီးသည္ ယင္းသို႔ စာေပေရးသားျပဳစုရင္း တဖက္မွ ႏုိင္ငံေရးကိုဝင္ေရာက္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္မွာ ဒုတိယကမာၻစစ္အထိ ျဖစ္သည္။ ၁၉၄၁ ခုႏွစ္ ဂ်ပန္တို႔က ၿဗိတိသွ်ကို စစ္ေၾကညာေသာအခါ ဆရာႀကီးသည္ အညာသား အဘိုးအုိ လူမမာဟန္ေဆာင္၍ ထြက္ေျပး တိမ္းေရွာင္ခဲ့ရသည္။ ထိုစဥ္က ဆရာႀကီးအသက္မွာ ၆၆ ႏွစ္ရိွၿပီျဖစ္သည္။ ဂ်ပန္ေခတ္တြင္ ဆရာႀကီးသည္ တို႔ဗမာအစည္းအ႐ုံးေခါင္းေဆာင္အျဖစ္ ပါဝင္ေဆာင္႐ြက္ခဲ့ျပန္သည္။ ၁၉၄၅ ခုႏွစ္ မတ္လတြင္ ဖက္ဆစ္ဂ်ပန္ေတာ္လွန္ေရး ျဖစ္ပြားလာေသာအခါ ဆရာႀကီးအား ဂ်ပန္တို႔က ဖမ္းဆီးမည္ျပဳရာ အင္းစိန္ၿမိဳ႕ တဖက္ကမ္း ထိန္ကုန္းရြာသို႔ သြားေရာက္တိမ္းေရွာင္ခဲ့ရျပန္သည္။ 

လြတ္လပ္ေရးရခါနီး ၁၉၄၇ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လ ၁၉ ရက္ေန႔တြင္ ဂဠဳန္ဦးေစာ၏ ေနာက္လိုက္ လူသတ္သမားတို႔၏လက္ခ်က္ျဖင့္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းႏွင့္တကြ ဖဆပလအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ား ေရတိမ္နစ္ခဲ့ရာ ဆရာႀကီးသည္ ဝမ္းနည္းေၾကကြဲစြာ ‘အာဇာနည္ဗိမာန္ ဋီကာ’ ကိုေရး၍ ေအာက္ပါအတိုင္း မွတ္တမ္းတင္ခဲ့သည္-

“ေဩာ္အေဆာင္ေဆာင္နန္းေတြ ၾကငွာန္းေတြႏွင့္ေႏွာ၊

အေခါင္မျပန္ခင္၊

ေအာင္စာတမ္းခ်ဳိ႕ေဝဘို႔၊

ေအာင္ပန္းညႇိဳးရရွာတဲ့၊

ေတာင္သမန္း တို႔ဗမာမွာ အေဟာင္းသံသရာ အငုတ္ေတြႏွင့္၊

ေအာင္ဆန္း မသာမယာဟာ

၎ကံၾကမၼာအလုပ္ေပထင့္၊

ေသာင္းျမန္မရဏာ စမုတ္မွာေတာ့၊

ခ်ဳပ္သနဲ႔ယင္းအလိုတြင္

ေဒါင္းလံပဝါအုပ္ပါလို႔ က်ဳပ္ျဖင့္သၿဂႋဳဟ္ခ်င္။

အာဇာနည္ဗိမာန္ ပုထိုးကိုျဖင့္၊

ပါရမီအဓိဌာန္တမ်ဳိးရယ္ႏွင့္၊

ရိွခိုးကာ ဆရာကန္ေတာ့ခ်င္ရဲ႕၊

ျမန္မာမေတာ့ ပူစရာဘို႔၊

တဗ်ဴဟာ ေအာင္ခမန္းတြင္မွ၊

လူမသမာအေမွာင္သန္းခ်ိန္မို႔၊

ေသာင္ကမ္းမို႔မို႔ဆီက၊

ေဖာင္နန္းကူးတို႔ႏွင့္ အေၾကဒဂုန္တည္းဟူေသာ

ေရစုန္ေမ်ာေလရဲ႕၊

ေဩာ္ … ေတာင္နန္းေျမာက္နန္း

အေဆာင္ေဆာင္ ၾကငွာန္းနဲ႔၊

အေခါင္မျမန္းရခင္က ေအာင္ပန္းညႇိဳးရရွာတဲ့

ေအာင္ဆန္းတို႔ ေသပံုႏွေျမာ”။

ေနာက္ပိုင္းတြင္ ဆရာႀကီးသည္ အသက္အရြယ္ အိုမင္းမစြမ္းျဖစ္လာ၍လားမသိ၊ စာေပ ေရးသားမႈ၊ ကဗ်ာဖြဲ႔မႈမ်ား နည္းပါးလာခဲ့သည္။ ၁၉၅၀ ျပည့္ႏွစ္ ဩဂုတ္လတြင္ ေရးသားထုတ္ေဝေသာ ‘အိပ္မက္ဒိဌံဳ ဋီကာ’ သည္ ဆရာႀကီး၏ ေနာက္ဆုံးစာအုပ္ပင္ ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ျပည္တြင္း ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္လည္းေကာင္း၊ ကမာၻ႔ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္လည္းေကာင္း အသက္အရြယ္ႏွင့္မမွ် အပင္ပန္းခံကာ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။

၁၉၅၀ ျပည့္ႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလ ၄ ရက္ လြတ္လပ္ေရးေန႔ ႏွစ္ပတ္လည္ေန႔တြင္ ဆရာႀကီးအား ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရက အလကၤာေက်ာ္စြာဘြဲ႔ ခ်ီးျမႇင့္ခဲ့သည္။

၁၉၅၂ ခု ေမလ ၁၀ မွ ၁၄ ရက္အထိ ဂ်ဴဗလီေဟာ၌ က်င္းပခဲ့ေသာ ကမာၻၿငိမ္းခ်မ္းေရး ကြန္ဂရက္ (ျမန္မာႏိုင္ငံ)က ဆရာႀကီးအား ကြန္ဂရက္ဥကၠ႒အျဖစ္ တင္ေျမႇာက္ခဲ့သည္။ ၁၉၅၃ ခုႏွစ္တြင္ တ႐ုတ္၊ မြန္ဂိုလီးယား၊ ဟန္ေဂရီ၊ ဆိုဗီယက္ယူနီယမ္ ႏိုင္ငံမ်ားသို႔ ခရီးလွည့္လည္ခဲ့သည္။

၁၉၅၅ မတ္လ ၂၂ တြင္ ၿမိဳ႕ေတာ္ခန္းမေရွ႕တြင္က်င္းပခဲ့ေသာ စတာလင္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆုေပးပြဲ သဘင္တြင္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ စတာလင္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေကာ္မတီဥကၠ႒ နီကိုေလတီခိုေနာ့ဗ္ က ဆရာႀကီးအား ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဂုဏ္ျပဳလက္မွတ္ႏွင့္ ေရႊတံဆိပ္ဆုကို ခ်ီးျမႇင့္အပ္ႏွင္းခဲ့သည္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆုအတြက္ ႐ုရွား ႐ူဘယ္လ္ေငြ တစ္သိန္း (ျမန္မာေငြ တစ္သိန္း ေလးေသာင္း ငါးေထာင္ခန္႔) လက္ခံရရိွသည္။ ယင္းေငြတို႔အနက္ ရွစ္ေသာင္းေက်ာ္ကို အဖြဲ႔အစည္းအသီးသီးသို႔ ျပန္လည္ လႉဒါန္းခဲ့သည္။

ဆရာႀကီးအား ၁၉၆၀ ဩဂုတ္ ၁၀ တြင္ အေရွ႕ဂ်ာမနီႏိုင္ငံ ဟမ္းဘို႔တ္ (Hunboldt) တကၠသိုလ္က ပညာေရးပါရဂူဘြဲ႔ (Ph.D) အပ္ႏွင္းခဲ့သည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ စာေပပညာရွင္ႀကီး ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ ကဗ်ာဆရာႀကီး ဟူ၍လည္းေကာင္း ရာဇဝင္ (သမိုင္း) ပညာရွင္ႀကီး ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရးႏွင့္ လြတ္လပ္ေရးတုိက္ပြဲဝင္ မ်ဳိးခ်စ္စာေရးဆရာႀကီး ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဗိသုကာႀကီး ဟူ၍လည္းေကာင္း ထင္ရွား ေက်ာ္ေဇာခဲ့၏။ ဆရာႀကီး သခင္ကိုယ္ေတာ္မိႈင္းသည္ အသက္ ၈၉ ႏွစ္အရြယ္ ၁၉၆၄ ခု ဇူလိုင္ ၂၃ ရက္ ၾကာသပေတးေန႔ နံနက္ ၁ နာရီခြဲတြင္ လူႀကီးေရာဂါျဖင့္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕စမ္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕နယ္ အမွတ္ ၅ ခ်မ္းသာလမ္း ေနအိမ္၌ ကြယ္လြန္သြားခဲ့ေလသည္။

ထို႔ေနာက္ ဩဂုတ္လ ၈ ရက္ေန႔လယ္တြင္ ဆရာႀကီးႂကြင္းက်န္ေသာ ႐ုပ္ကလာပ္ကို စမ္းေခ်ာင္းမ႑ပ္မွ ေရႊတိဂံုဘုရားလမ္း ကန္ေတာ္မဂၤလာပန္းျခံသို႔ ပို႔ေဆာင္ကာ ဂူသြင္း သၿဂႋဳဟ္ခဲ့သည္။

ကြယ္လြန္ခ်ိန္၌ သားသမီး ၄ ေယာက္၊ ေျမး ၁၅ ေယာက္၊ ျမစ္ ၆၁ ေယာက္ က်န္ရစ္ခဲ့သည္။

က်မ္းကိုးစာရင္း

(၁) မူမူသန္း(ဝိဇၨာဘြဲ႔) - သခင္ကို္ယ္ေတာ္မိႈင္းစာစု စာရင္းအမွတ္ (၁)၊ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ ဝိဇၨာႏွင့္သိပၸံတကၠသိုလ္ စာၾကည့္တိုက္ဌာန၊ ၁၉၇၃။

(၂) မာဃ - သခင္ကိုယ္ေတာ္မိႈင္း အတၳဳပၸတၱိအက်ဥ္း၊ ရန္ကုန္မာဃစာေပ၊ ၁၉၇၅။

(၃) သိန္းေဖျမင့္ - သခင္ကိုယ္ေတာ္မိႈင္း၊ ဦးလြန္းအတၳဳပၸတၱိ၊ ရန္ကုန္၊ က်ံဳေပ်ာ္စာေပ၊ ၁၉၆၄။

(၄) စိုးရိွန္ - သခင္ကိုယ္ေတာ္မိႈင္း၏ ဘဝျဖစ္စဥ္ေန႔စြဲ၊ ေငြတာရီမဂၢဇင္း အမွတ္ ၅၂ (၁၉၆၄၊ ေအာက္တိုဘာ) စာ၃၁-၃၇။

(၅) သန္းဝင္းလိႈင္ - နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရး၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဖခင္ႀကီး၊ မ်ဳိးခ်စ္စာဆို ဆရာႀကီး သခင္ကုိယ္ေတာ္မိႈင္း၊ ရန္ကုန္၊ အားမာန္စာေပ၊ ပႀကိမ္၊ ၂၀၀၉။